U Donjem i Gornjem Nerodimlju, nekada velikim, čisto srpskim selima, pored istoimene reke Nerodimke, četiri kilometra zapadno od Uroševca, postoje mnoge prirodne znamenitosti i karakteristike iz istorije.

Donje Nerodimlje  je najpoznatije po tome što se u njemu nalazi jedna od  samo dve retkosti u svetu, bifurkacija (potiče od latinske reči bifurcus – razveden). Osobenost bifurkacije je u tome što se Nerodimka u ovom selu  račva u dva sliva, Crnomorski i Egejski. 

Bifurkacija Nerodimke je zabeležena i u Gračaničkoj Povelji kralja Milutina iz 1321 godine.

 Ozidano račvanje

Bifurkacija, ili, kako je geografi još označavaju, račvanje, grananje, deljenje, razvrstavanje ili cepanje jedne reke, postoji još samo u Brazilu u Južnoj Americi, gde reka Kasikijara delom utiče u Orinoko koja teče u Karipsko more. Drugi krak ove reke se uliva u Rio Negro, koja je leva pritoka najveće reke na svetu, Amazona, koji se uliva u Atlantski okean.

A u Donjem Nerodimlju Nerodimka se račva levim krakom u reku Salizlijo koja se uliva onda Sitnicu, pa Ibar, Moravu, Dunav i Crno more. Drugi, desni krak planinske reke, duge devet kilometara od bifurkacije do izvora na Drmanskoj glavi, u severnom delu Nerodimske planine na Šar planini, ide u Lepenac, onda Vardar pa u Egejsko more.

Strane vrhova Šar planine, iznad izvora Nerodimke, ”dele” vodu u sva tri morska sliva u Srbiji: Crnomorskom, Jadranskom i Egejskom moru.

Oko njenog gornjeg toka formirano je jedno od prestoničkih središta Kraljevine Srbije u srednjem veku, sa dvorcem u Nerodimlju koje su štitila  kamena utvrđenja Veliki i Mali Petrič.

Mesto bifurkacije Nerodimke je od pre par godina ”modernizovano’‘, nakon što je Evropska Unija platila da se 30 metara pre i posle račvanja reke korito reke ozida pa bifurkacija više nije blatnjava, kao ni prilaz do nje.

Mesto bifurkacije je ušuškano u bujnoj vegetaciji zelenih, odmaklim prolećem, probuđenih  pašnjaka, šuma i par velikih topola, a prirodni mir remete samo pčele i poj ptica. Vazdušnom linijom, 15-tak kilometara južno, kao na dlanu, dominira planinski vrh Ljuboten na Šari sa 2.498 metara nadmorske visine. Snežni vrhovi gorostasne planine i prošaranost brojnih dolina punih snega u odmaklom junu na prostranoj visokoj Šar planini odaju tajnu otkud ovaj naziv planine.

Na samo dvadeset metara od račvanja Nerodimke nalazi se veliki kameni mlin  za koji se veruje da ima 600 godina. Četiri vodenička kamena i danas obavljaju meljavu žita, a pokreće ih tok Nerodimke koji ”putuje” za Lepenac i dalje za Egejsko more. Stari mlin je vekovima mleo žito sa plodnih kosovskih i metohijskih polja. Krak Nerodimke levo, koji odvaja za Sitnicu, i krajnje odredište Crno more, nema drugu namenu osim zalivanja bašti i navodnjavanja livada, jer ima ravničarski tok.

Bifurkacija Nerodimke kao prirodna retkost je veoma privlačna za naučne studije i posetioce i ima veliki edukativni, naučni i turistički značaj. Od 1979. godine je zaštićena zakonom Srbije kao specijalni prirodni rezervat. Zaštićena površina rezervata je 12.7 hektara.

U centru Uroševca ima više putokaza koji označavaju pravac gde se nalazi bifurkacija na Nerodimki, jedina u Evropi. A posetioca ima, sve češće i više iz čitavog sveta.

Tekst&Foto: Zoran Vlašković